’n Spesiale verslag deur Sakeliga, wat vandag vrygestel word, toon aan hoe staatsentiteite in Suid-Afrika wettiglik BEE, plaaslike inhoudsreëls en ander skadelike voorkeurverkrygingsbeleide kan staak, om ’n beter weg te baan.
Die verslag kom in die nasleep van verlede week se nuwe voorkeurverkrygingsregulasies wat vir die eerste maal in baie jare geen verwysing na BEE en plaaslike inhoud bevat nie. Die regulasies is gepromulgeer om te voldoen aan ’n hofbevel van die Konstitusionele Hof, gemaak in Sakeliga se guns in Februarie vanjaar, dat die Minister van Finansies nie aan staatsentiteite mag voorskryf wat hul verkrygingsbeleide behoort te wees nie.
Hoewel die nuwe regulasies eers vanaf 16 Januarie 2023 van toepassing sal wees, toon Sakeliga se spesiale verslag aan dat munisipaliteite en ander staatsentiteite sonder verwyl die toepassing van BEE en plaaslike inhoudsreëls in verkryging kan staak.
Dit behoort welkome nuus te wees vir die staatsentiteite wat sedert Februarie vanjaar gesamentlik meer as 700 aansoeke om vrystelling van voorkeurverkrygingsregulasies by die Nasionale Tesourie ingedien het, sowel as selfs vir daardie entiteite wat nie van hul diskresie bewus was nie. ’n Lys van die entiteite, soos bekom vanaf Nasionale Tesourie ingevolge ’n PAIA-versoek, is by hierdie skakel beskikbaar.
Nieteenstaande die heersende algemene aanname dat munisipaliteite en ander staatsentiteite sonder uitsondering verplig is om voorkeurverkrygingsbeleide toe te pas wanneer hulle tenders adverteer, beoordeel en toeken, stel nie die Grondwet of die PPPFA so ’n vereiste nie. Die skynbare “vereiste” is, met ander woorde, ’n politieke en nie ’n regsvereiste nie.
In die komende maande en jare sien ons ’n belangrike rol vir sakekamers, belastingbetalersverenigings en ander burgerlike organisasies om munisipaliteite en staatsentiteite te hou aan hul konstitusionele plig om verkryging op waarde vir geld te baseer. Ons sal daarna strewe om hulle hierin te ondersteun.
Opsomming van die verslag (Engels)
How can municipalities in South Africa preserve a flourishing constitutional order, despite attempts to convert them, at public expense, into mere instruments of national government objectives fundamentally at odds with constitutionalism?
This report reconfirms municipalities’ apparently forgotten but constitutionally mandated discretion and independence in procurement. A proper interpretation of the legislative framework for public procurement indicates that municipalities and other state entities should distinguish between normal value-for-money procurement under section 217(1) of the Constitution, and preferential procurement under section 217(2) of the Constitution. State entities are obliged to do the former, but not the latter.
In the wake of the Zondo Commission’s report, this report now paves the way for significant cost savings in government procurement and greater value for money for the public.
In part 1 of its report, the Zondo Commission asks about preferential procurement: “Is it the primary intention of the Constitution to procure goods at least cost or … to prioritize the transformative potential identified in section 217(2) [of the Constitution]?” The Commission answers as follows: “Ultimately in the view of the Commission the primary national interest is best served when the government derives the maximum value-for-money in the procurement process and procurement officials should be so advised.”
In stressing the discretion of municipalities regarding procurement, our report reminds them of their responsibility to maintain independent procurement policies and processes in service of their communities. While the report focuses on municipalities, where wide-spread service delivery failures highlight the public harms of procurement that diverts resources to satisfy B-BBEE and local content requirements, it applies to all organs of state and public entities.
Die volledige verslag is by hierdie skakel beskikbaar.