Ná die uitspraak van die Konstitusionele Hof verlede week oor aanhitsing en betreding, is die Nasionale Vervolgingsgesag (NVG) nou nie net by magte om die tot dusver opgeskote vervolging van mnr. Julius Malema te hervat nie, maar word dit inderwaarheid volgens wet vereis.
Dit is die beskouing van die sakegroep Sakeliga, wat as amicus curiae opgetree het in die saak van die Economic Freedom Fighters en Julius Malema teen die Minister van Justisie en Grondwetlike Ontwikkeling en die Nasionale Direkteur van Openbare Vervolging.
In sy funderende verklaring vir die Grondwethof het mnr. Malema dit gestel dat die NVG “[die strafsaak oor die aanhitsing tot betreding teen my] uitgestel het hangende die uitslag van hierdie proses”. Aangesien sy oortredings egter selfs na die uitspraak steeds duidelik inpas by die hof se gewysigde definisie van ‘n ernstige oortreding en aangesien die hof die EFF se pleidooi om die Wet op Betreding in te perk verwerp het, sou verdere opskorting van vervolging deur die NVG nie geregverdigd wees nie. Die NVG is dus nou volgens wet by magte en verplig om voort te gaan met vervolging.
LEES die brief aan die NVG aangeheg.
Mnr. Malema en die EFF wil klaarblyklik die uitspraak as ‘n oorwinning vier, maar die telbord sê anders. Daar moet in gedagte gehou word dat hul eerste bede aan die hof was om artikel 18(2)b van die Wet op Oproerige Byeenkomste as ongrondwetlik en in totaliteit ongeldig te laat verklaar. Die tweede was om die toepassing van die Wet op Betreding in te perk. Geen van hierdie bedes is toegestaan nie.
Wat die eerste pleidooi betref, het die Konstitusionele Hof bloot die woord “ernstig” in artikel 18(2)b as ‘n tussentydse maatreël ingevoeg, wat beteken dat aanhitsing tot ‘n misdryf ‘n misdaad is vir “enige ernstige misdryf” en nie “enige misdryf” nie. Die hof het die parlement twee jaar gegee om die tekortkoming op ‘n ander manier reg te stel, by gebreke waarvan die invoeging van “ernstig” permanent sal word.
Van belang is dat die hof geen bevinding gemaak het rakende die erns van mnr. Malema se spesifieke aanhitsing(s) om eiendom onwettig te beset nie. Paragraaf 51 van die bevel maak dit duidelik dat misdrywe slegs as nie-ernstig beskou moet word indien hulle geen ernstige bedreiging of gevaar inhou vir “individue, die samelewing of openbare orde, eiendom of die ekonomie” nie:
“[51] And it bears repetition that there should be no debate about the need for or benefits of the inchoate crime of incitement. Its usefulness is mundane. But what is inescapable is that legislation that limits free expression may not do so by proscribing the incitement of just “any offence”. The limitation must not extend to minor offences or offences that threaten no serious harm or danger either to individuals, society or public order, property or the economy.”
Aanhitsing om inbreuk op ‘n grondwetlike reg tot eiendom te maak is volgens die hof se gewysigde definisie van aanhitsing ongetwyfeld ‘n ernstige oortreding. ‘n Oproep tot massa-grondgrype hou duidelik ‘n gevaar in vir individuele regte, die samelewing in geheel, openbare orde, eiendom en die ekonomie. In werklikheid is aanhitsing soos hierdie nie net ‘n aanslag op openbare orde en basiese grondwetlike regte nie, maar op die regsorde in die algemeen.
Met betrekking tot die tweede pleidooi, om die toepassing van die Wet op Betreding in te perk, het die Konstitusionele Hof dit geheel en al geweier. Betreding bly volgens die hof dieselfde misdaad as wat dit was en mnr. Malema en die EFF se pleidooie in hierdie verband het geen effek gehad nie.
Samevattend: in teenstelling met die EFF en mnr. Malema se bedes by die Konstitusionele Hof, het die hof aanhitsings se status as ‘n misdaad gehandhaaf en dit net beperk tot aanhitsing tot ernstige misdrywe, wat die soort aanhitsing is wat mnr. Malema pleeg. Die uitspraak het boonop ook die aansoekers se bedes om die Wet op Betreding af te water van die hand gewys. Die EFF is dus verkeerd in die gunstige interpretasie van die uitspraak in sy mediaverklaring Vrydag, aangesien mnr. Malema nou hervatte vervolging deur die NVG in die gesig staar.
Sakeliga is bly om in die uitspraak te sien dat die hof verskeie van sy argumente gunstig ontvang het.
