Sakeliga het ‘n verslag oor waarde-vir-geld staatverkryging aan die minister van elektrisiteit, Kgosientsho Ramokgopa, gestuur wat, indien dit gevolg word, die behoefte aan beurtkrag met tot drie fases kan verminder.
Dit volg nadat die minister in ‘n onlangse onderhoud gesê het dat nie-waardetoevoegende tussengangers voorsieningskettingvertragings veroorsaak wat gemiddeld drie stadiums van beurtkrag byvoeg.*
Die voorkoms van nie-waardetoevoegende tussengangers was te wagte gegewe Eskom se geskiedenis van die prioritisering van SEB-gebaseerde en plaaslike inhoud-gebaseerde voorkeurverkryging, wat die belange van tussengangers bo dié van elektrisiteitsgebruikers prioritiseer. Sakeliga se verslag verklaar die nie-waardetoevoegende tussengangerverskynsel en hoe om dit te vermy deur voort te bou op ons oorwinning verlede jaar in die Konstitusionele Hof met betrekking tot voorkeurverkryging.
In skerp kontras met die historiese wanopvatting dat staatsentiteite verplig is om altyd voorkeurverkrygingsbeleide te implementeer, stel nóg die Grondwet nóg die PPPFA so ‘n vereiste. Die oënskynlike “vereiste”, met ander woorde, is ‘n politieke, nie ‘n wetlike een nie.
As Ramokgopa ernstig daaroor is om ontslae te raak van nie-waardetoevoegende tussengangers, sal hy Eskom help om ontslae te raak van SEB-gebaseerde en plaaslike inhoud-gebaseerde voorkeurverkryging.
Sakeliga se verslag verduidelik hoe ‘n staatsentiteit onmiddellik sy verkrygingsprosesse kan verbeter, deur 1) die Konstitusionele Hof-uitspraak in Sakeliga se guns teen Pravin Gordhan se onwettige 2017 SEB-gebaseerde en plaaslike inhoud-gebaseerde Voorkeurverkrygingsregulasies te respekteer; en 2) die uitoefening van sy grondwetlik gemandateerde diskresie om 60 miljoen mense te prioritiseer en afstand te doen van voorkeurverkryging waar dit ‘n voorkeurkliek van tussengangers op openbare koste bevoordeel.
Dit sal Ramokgopa en Eskom goed doen om gehoor te gee aan die oproep van die Zondo-verslag. In deel 1 van sy verslag vra die Zondo-kommissie oor voorkeurverkryging: “Is dit die primêre bedoeling van die Grondwet om goedere teen die minste koste aan te skaf of … om die transformerende potensiaal wat in artikel 217(2) [van die Grondwet] geïdentifiseer is, te prioritiseer? ” Die Kommissie antwoord soos volg: “Uiteindelik na die mening van die Kommissie word die primêre nasionale belang die beste gedien wanneer die regering die maksimum waarde-vir-geld in die verkrygingsproses verkry en verkrygingsbeamptes so ingelig moet word.”
*Soos berig deur die Daily Investor (https://dailyinvestor.com/business/19361/eskom-middlemen-cause-3-stages-of-load-shedding-ramokgopa/) en soos uitgedruk deur Ramokgopa in ‘n onlangse eNCA-onderhoud ( https://youtu.be/8yarXzR8otA?t=488).